การดุลสมการีดอกซ์โดยใช้เลขออกซิเดชัน   
กล่องข้อความ: การดุลสมการีดอกซ์โดยใช้เลขออกซิเดชัน มีหลักดังนี้ ขั้นที่ 1 หาเลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้นของตัวรี ดิวซ์ และที่ลดลงของตัวออกซิไดส์ ขั้นที่ 2 ทำให้การเพิ่มและการลดเลขออกซิเดชันเท่ากัน โดยเขียนเลขออกซิเดชัน ที่เพิ่มขึ้นไว้ข้างหน้าตัวออกซิไดส์ และเขียนเลขออกซิเดชันที่ลดลงไว้หน้าตัวรีดิวซ์ หรือนำค่าเลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้นและลดลงมาหา ค.ร.น. แล้วนำค่า ค.ร.น. มาคำนวณหาจำนวนเลขที่แสดงเลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้น เพื่อเติมหน้าตัวออกซิไดซ์ และจำนวนเลขที่แสดงเลขออกซิเดชันที่ลดลง เพื่อเติมหน้าตัวรีดิวซ์ ขั้นที่ 3 ดุลจำนวนอะตอมของธาตุ แต่ละธาตุทางซ้าย และทางขวาของสมการให้เท่ากัน ควรดุลจำนวนอะตอมของธาตุที่เลขออกซิเดชันเปลี่ยนแปลงก่อน แล้วจึงดุลจำนวนอะตอมของธาตุอื่น จากนั้นจึงดุลจำนวนอะตอมของธาตุ H และธาตุ O ตามลำดับ การดุลจำนวนอะตอมของธาตุ H และธาตุ O สำหรับในสารละลายกรดให้เติม H+ ทางด้านที่มีออกซิเจนมาก และเติม H2O ทางด้านที่มีออกซิเจนน้อย ส่วนสารละลายเบสให้เติม OH- ทางด้านที่มีจำนวนออกซิเจนน้อย และเติม H2O ทางด้านที่มีออกซิเจนมาก ขั้นที่ 4 ถ้าสัมประสิทธิ์ที่แสดงจำนวนโมลของสาร ซึ่งหาได้ยังไม่เป็นสัดส่วนอย่างต่ำ ให้ทอนเป็นสัดส่วนอย่างต่ำ ขั้นที่ 5 ตรวจสอบความถูกต้องโดยดูอะตอมของธาตุแต่ละชนิด และประจุไฟฟ้ารวม ทางสาร ตั้งต้นและสารผลิตภัณฑ์ จะต้องเท่ากันสมการจึงจะดุลถูกต้อง ให้นักเรียนพิจารณาตัวอย่างต่อไปนี้เพิ่มเติม เพื่อให้เข้าใจการดุลสมการรีดอกซ์โดยใช้เลขออกซิเดชัน ตัวอย่าง จงดุลสมการ NH3(g) + O2(g) NO(g) + H2O(g) วิธีทำ 1. หาเลขออซิเดชันที่เปลี่ยนแปลงของตัวรีดิวซ์และตัวออกซิไดส์ NH3(g) + O2(g) NO(g) + H2O(g) -3 0 +2 -2 เพิ่มขึ้น 5 ลดลง 2 x 2 = 4 จากสมการ N มี เลขออกซิ เดชันเพิ่มขึ้น 5 NH3 จึงเป็นตัวรีดิวซ์ ส่วน O2 2 อะตอมมีเลขออกซิเดชันลดลง 2 x 2 = 4 O2 เป็นตัวออกซิไดส์ 2. ทำเลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้นและลดลงให้เท่ากัน โดยใส่เลข 4 ไว้หน้า NH3 และใส่เลข 5 ไว้หน้า O2 ทำให้เลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้นทั้งหมดเป็น 4 x 5 = 20 และเลขออกซิเดชันที่ลดลงทั้งหมดเป็น 5 x 4 = 20 ซึ่งเขียนได้ดังนี้ 4NH3(g) + 5O2(g) NO(g) + H2O(g) 3. ดุลจำนวนอะตอมของ N โดยเติมเลข 4 หน้า NO และดุลจำนวนอะตอมของ H โดยเติมเลข 6 หน้า H2O จะได้สมการที่ดุลแล้วดังนี้ 4NH3(g) + 5O2(g) 4NO(g) + 6H2O(g)

แบบฝึกหัด